Film & NotFilm: Becketts bijdrage aan de filmgeschiedenis

Het 22 minuten durende Film (1965) was Samuel Becketts (1906-1989) enige filmavontuur. De Ierse auteur en Nobelprijswinnaar bedacht de film, schreef het scenario en hield nauw toezicht over de productie én over regisseur Alan Schneider. In overeenstemming met de expliciet zelfreflexieve titel, opent Film met een extreme close-up van een menselijk oog. Het thema van de film is onmiddellijk geïntroduceerd: het zal gaan over kijken en bekeken worden, kortom, over cinema. Tegelijk introduceert het openingsbeeld een van de twee hoofdpersonages in de film, E of het oog, meestal verpersoonlijkt door de camera. De andere hoofdpersoon is O, het object waarnaar E op zoek is. O tracht voortdurend aan de blik van E, en dus van de camera, te ontsnappen, waardoor we O enkel vanop de rug zien. Het is opmerkelijk dat de toen 68-jarige grootmeester van de stille slapstickfilm Buster Keaton de rol van O speelt. De belangrijkste eigenschap van the great stone face, Keatons stoïcijnse gezichtsuitdrukking, is immers niet zichtbaar tot het einde van de film. Deze stilistische keuze onderstreept het centrale belang van de blik, en de poging om hieraan te ontsnappen. Beckett kiest er ook bewust voor om zich louter te richten op de visuele dimensie. Een soundtrack is volledig afwezig, met één uitzondering aan het begin van de film, waarbij een vrouw een vinger voor haar lippen houdt en 'Sst!' zegt. De Latijnse uitdrukking esse est percipi (zijn is waargenomen worden), waarover de 18de-eeuwse Ierse filosoof George Berkeley contempleerde, vormde dan ook een belangrijke leidraad voor Beckett. In een interview met filmhistoricus Kevin Brownlow verklaarde Beckett dat 'Iemand die wil ophouden te bestaan, moet ophouden te worden waargenomen.' De hele film vormt een reflectie over dit idee. Hoewel Beckett zelf zijn film grotendeels als een mislukking beschouwde, tracht het UCLA Film and Television Archive via een voortreffelijke 4K restauratie de opmerkelijke kwaliteiten van Film opnieuw onder de aandacht te brengen. Tegelijk realiseerde restaurateur Ross Lipman NotFilm. Deze documentaire biedt een grondige en bijzonder boeiende reconstructie van de totstandkoming van Film. Erg opzienbarend is de herontdekking van de verloren gewaande beelden van de eerste scène van de film zoals Beckett die oorspronkelijk geconcipieerd had. Ook de teruggevonden audio-opnames van de productievergaderingen zijn van groot historisch belang. Aangezien er slechts een paar minuten audio- en video-opnames van Beckett bestaan, bieden deze opnames een uniek inzicht in Becketts creatieve proces. Behalve een uitmuntende filmhistorische documentaire is NotFilm echter ook een audiovisueel essay over Film en diens filosofische implicaties. Lipman neemt hierbij regelmatig interessante stellingen in, bijvoorbeeld wanneer hij erop wijst dat Film in wezen een achtervolgingsfilm is. Op andere momenten lijkt Lipman in zijn zoektocht naar sterke stellingen iets te veel nuance te verliezen, zoals wanneer hij stelt dat Beckett zijn 'dubbelganger' vond in Keaton. Lipmans argumenten zijn echter steeds intrigerend en nodigen uit tot een diepere reflectie over Film, precies zoals het een essay betaamt.

from #MedicinebyAlexandrosSfakianakis via xlomafota13 on Inoreader http://ift.tt/1Sj8WhL
via IFTTT